بسم الله الرحمن الرحیم

راهکارهای فقرزدایی از نگاه امیرالمومنین علیه السلام

---

امیرالمومنین علیه السلام به عنوان امام و یک الگوی رفتاری عاری از هر عیب و نقص این معضل را به خوبی شناسایی کرده و بسان طبیبی متخصص و متعهد با توصیه هایی پیشگیرانه و درمانهای عملیاتی به جنگ این آسیب اجتماعی می رود.

---

رهنمودهای آن حضرت در خصوص فقر زدایی را می توان در دو حوزه اصلی فردی و حکومتی دسته بندی کرد و بخشی مشترک بین هر دو حوزه را در دسته سوم قرار داد. در حوزه فردی به وظایفی اشاره می شود که بر دوش یکایک افراد است و در حوزه حکومتی وظایف دولت به عنوان نهادی تاثیرگذار مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. در بخش وظایف مشترک نیز به اموری می پردازیم که هم بر عهده دولت است و هم بر عهده آحاد ملت.

 

وظایف دولت اسلامی در زدودن فقر

1. تآمین عدالت اقتصادی در سطح جامعه با نظارت و کنترل بازار 

امیرالمومنین علیه السلام در نامه اش خطاب به مالک اشتر پس از ذکر برخی خیانتهای مالی در بازار و بیان آثار سوء آنها در بین مردم و تاثیر آن در مخدوش کردن چهره حکومت اسلامی در مقام پیشگیری و درمان این معضلات می نویسد:

فَامْنَعْ مِنَ الِاحْتِکَارِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص مَنَعَ مِنْهُ وَ لْیَکُنِ الْبَیْعُ بَیْعاً سَمْحاً بِمَوَازِینِ عَدْلٍ وَ أَسْعَارٍ لَا تُجْحِفُ بِالْفَرِیقَیْنِ مِنَ الْبَائِعِ وَ الْمُبْتَاع‏(1)

مرحوم فیض در شرح و ترجمه این فراز می نویسد:

بسم الله الرحمن الرحیم

سخن حقی که از آن اراده باطل شده چیست؟!

امام علی علیه السلام هنگامى که شنید خوارج مى‏ گویند: «لا حکم الا لله‏: فرمانى جز فرمان خدا نیست.» فرمود: سخن حقى است که از آن اراده باطل شده! آرى درست است فرمانى جز فرمان‏ خدا نیست ولى اینها مى‏ گویند: زمامدارى جز براى خدا نیست، در حالى که مردم به‏ زمامدارى نیازمندند خواه نیکوکار باشد یا بدکار تا مۆمنان در سایه حکومتش به کار خویش‏ مشغول و کافران هم بهره‏ مند شوند و مردم در دوران حکومت او، زندگى را طى کنند و به وسیله او اموال بیت المال جمع‏ آورى گردد و به کمک او با دشمنان مبارزه شود، جاده ‏ها امن و امان، حق ضعیفان از نیرومندان گرفته شود، نیکوکاران در رفاه و از دست‏بدکاران، مردم در امان باشند!

در روایت دیگر آمده است، امام علیه السلام چون سخن خوارج را شنید که مى‏ گفتند: فرمانى جز فرمان خدا نیست فرمود: منتظر حکم خدا درباره شما هستم! و نیز فرمود: اما در زمان حکومت پاکان، پرهیزکاران به خوبى انجام وظیفه می کنند، ولى در حکومت‏ بدکاران، ناپاکان، از آن بهره‏ مند مى‏ شوند تا مدتش سر آید و مرگش‏ فرا رسد!

این سخن امام علیه السلام گویا اشاره به این است که زندگى اجتماعى‏ بدون حکومت ممکن نیست و حکومت‏ بدون زمامدار و رئیس معنى ندارد، اگر مردم حکومت صالحى تشکیل بدهند اجتماع خود را از جمیع جهات به‏ پیش برده‏ اند و اگر چنین نکنند شخصى فاجر و بدکار بر آنها مسلط مى‏ گردد، زیرا جامعه سرانجام بدون حکومت‏ باقى نخواهد ماند.

 

خوارج چه گروهی بودند؟

معرفی مولای متقیان از زبان خودشان!

بسم الله الرحمن الرحیم

معرفی مولای متقیان از زبان خودشان!

براى شناخت امام علی علیه السلام علاوه بر مطالعه تاریخ و تحلیل آن، مى‏توان به سخنان آن حضرت درباره خودشان یا سخنان کسانى که حضرت را درک کرده و در مکتبش پرورش یافته‏اند - بى‏واسطه یا با واسطه - و حتى دشمنانش مراجعه کرد.

از آنجا که امام علیه السلام از مقام عصمت ‏برخوردار است، شناخت‏ حضرتش براى غیر معصوم کارى مشکل و چه بسا غیر ممکن است; به همین جهت، شاید بهترین راه شناخت‏حضرت مراجعه به سخنان معصومان علیه السلام و از جمله خود ایشان باشد.

لذا در این نوشتار بنابر آن است که امام علیه السلام را از زبان مبارکش معرفى کنیم. طبیعى است که با بضاعت ناچیز نگارنده و محدودیت، فقط به جلوه‏هاى اندکى از شخصیت آن بزرگوار پرداخته‏ایم.

 

امام على علیه السلام پرورش یافته مکتب پیامبر اکرم است

بسم الله الرحمن الرحیم

رسالت آموزشى امام على (علیه السلام)

---

امام على (علیه السلام) از گاه رحلت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و حتى پیش از آن تا آنگاه که در مسجد کوفه به شهادت رسید به عنوان کسى که بار رسالت و هدایت مردم را پس از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) بر دوش داشت و خود را موظف به ارشاد خلق مى‌دانست، دمى از آموزش و پرورش مردم باز نماند و همواره بر این امر تأکید داشت.

---

وظائف دانشمندان، دانشجویان

امام على (علیه السلام) در خلال سخنانى به کمیل بن زیاد نخعى چونان استادى که دانشجوى برجسته خویش را به شیوه‌اى خصوصى در مراتب عالى حکمت آموزش مى‌دهد نکاتى را یادآور شده است که به حق باید گفت از رساترین نظرات در مسائل آموزش و پرورش است:

«مردم سه گروه‌اند، دانشمند خداشناس و دانش‌آموزى پویا در راه رستگارى، و نابخردانى بسان پشگان که هر بانگى نادانسته را پاسخ گویند و به سوى هر بادى گرایند، نه از نور دانش‌پرتو و نه در پناهگاهى استوار پهلو گیرند. اى کمیل، دانش نکوتر از دارایى است، که دانش تو را پاس دارد و تو دارایى را، مال را بخشش بکاهد، دانش را بخشودن بیفزاید و مالدار با از بین رفتن مال از بین رود. اى کمیل پسر زیاد، شناخت دانش چونان دینى است که باید بدان گرایید، آدمى در زندگى دانش مى ‌آموزد تا از پس مرگ براى خویش نیکى اندوزد. دانش فرمانده است و مال فرمانبردار. اى کمیل مال‌اندوزان در زندگى مرده‌اند و دانشمندان زندگان جاویداند، تن‌هایشان ناپیدا و نشانه‌هایشان در دل‌ها پیدا است. هان که این سینه را دانشى است انباشته، چه مى‌شد که فراگیرندگانى برایش مى‌یافتم، آرى تیزهوشى یافته‌ام که او را امین نمى‌یابم، دین را دست آویز دنیا کرده، به نعمت‌هاى خدا بر بندگانش برترى مى‌جوید، و با برهان دانش بر خدا دوستان بزرگى مى‌فروشد، یا آنکه خداوندان دانش را پیرو است اما در شناخت نکته‌هاى باریک او را بینشى نیست، با نخستین شبهه‌اى که در دلش راه یابد فروماند، بدان که درک دانش نه این را شاید و آن را، یا آنکه سخت پایبند لذت است و راهوار شهوترانى و گردآورى دارایى، که هیچ یک را پاسدارى از دین نشاید. (نهج البلاغه، ص 387 و 388)

«آگاه باشد که فقیه کامل و جامع کسى است که مردم را از بخشایش الهى مأیوس نگرداند، و از عذاب الهى در امان ندارد و مردم را اجازه ارتکاب به معصیت ندهد، و قرآن را در گرایش به غیر قرآن واننهد و نیاش بدون دانش را خیرى نیست و خواندن قرآن را بدون تدبر و درک در معانى آن فایدتى نیست»