بسم الله الرحمن الرحیم
4روش برای رهایی از اندوه ها
امروزه روشهای گوناگونی برای ایجاد شادی و نشاط و کاهش غم و اندوه پیشنهاد می شود که بسیاری از آنها یا تاثیر کمی بر شادی دارند، یا تاثیر آنها بر شادی کوتاه مدت است، و یا در کوتاه مدت یا دراز مدت بر روح و جسم انسان اثرات نامطلوبی باقی می گذارند.(آرجایل، 2001)
روشهایی را که حضرت علی (علیه السلام) برای ایجاد شادی و نشاط و بر طرف نمودن غم و اندوه توصیه نموده است، می توان به سه دسته روشهای شناختی، رفتاری و شناختی- رفتاری تقسیم کرد که در ادامه به بحث روشهای شناختی با آوردن عین عبارات حضرت علی (علیه السلام) اشاره خواهد شد و نقش عمل به این توصیه ها در ایجاد شادی ونشاط و برطرف نمودن غم واندوه تبیین خواهد شد.
1- توجه به فنا پذیری و دگرگونی حالات دنیا: حضرت علی (علیه السلام) در نامه خود به سلمان فارسی می فرماید:
"... و اندوه دنیا را از سر بیرون کن، زیرا یقین به جدایی و دگرگونی حالات آن داری ."(نامه68)
حضرت علی (علیه السلام) ثبات و مقابله کار آمد با مسائل را مستلزم شناخت و درک بی ثباتی دنیا که دور اندیشانه و بیانگر ایمان به آزمایشهای الهی است می داند(بوالهری، محمد پور، اصغرنژاد فرید و طاهری، 1386). توجه به فنا پذیری و دگرگونی حالات دنیا باعث می شود که فرد به دنیا و آن چه مربوط به آن است دلبستگی پیدا نکند و بنا بر این به خاطر چیزی از دنیا که بدست نمی آورد یا آنچه از آن که از دست می دهد چندان ناراحت نشود؛ درعین حال چنین فردی می داند که دنیا فراز و نشیب های بسیاری دارد و بعد از هر شدتی، فرجی است و بنا بر این از سختی ها و ناکامیهای زندگی دنیا بر آشفته نمی شود.
حضرت علی (علیه السلام) در جایی دیگر از نهج البلاغه می فرماید:
"چون سختیها به نهایت رسد، گشایش پدید آید و آنگاه که حلقه های بلا تنگ گردد آسایش فرا رسد."(حکمت 356)
طبعا چنین فردی در مقایسه با کسی که چنین نگرشی نسبت به دنیا و مسائل آن ندارد، نگرانی کمتری دارد و شادتر است.
2- توجه به پاداشهای اخرویِِِ تلخ کامیهای دنیا: حضرت علی (علیه السلام) درباره نلخکامی های دنیا می فرماید:
"تلخکامی های دنیا شیرینی آخرت و شیرنی دنیای حرام تلخکامی آخرت است." (حکمت 251)
کسی که ایمان دارد پاداش صبر و شکیبایی در برابر تلخ کامیهای دنیا سعادت اخروی است و در مقابل، غرق شدن در لذتهای حرام دنیا عذاب الهی در پی دارد، به خاطر دشواریها و ناملایمات زندگی، غمگین نمی شود و حسرت لذتهای نامشروع را نمی خورد. یکی از عواملی که باعث افزایش سلامت روانی افراد مذهبی می شود این است که آنها وقایع منفی را به صورت مثبت تفسیر می کنند.(پارجامنت و پارک، 1995)
کسی که باور دارد خداوند روزی رسان است و بنده خود را به حال خود وا نمی گذارد از هرآنچه از جانب خداوند به او می رسد، هرچند کم باشد، خشنود است و دغدغه خاطر معاش را ندارد؛ طبیعتا چنین فردی شادتر از کسی است که چنین باوری ندارد. از جمله مولفه‌های شناختی "برنامه افزایش شادی فردی" فوردایس تأکید بر زمان حال وانتظارات وآرزوهای پایین است
معتقد است مردم وقتی می توانند شادتر باشند که افکار متفاوت و بدون دردسری در مورد تغییر شرایط زندگی خود داشته باشند ؛ به اعتقاد او افراد شاد نظر مثبتی درباره مسائل دارند و می توانند بخش جذاب مسأله را مورد توجه قرار دهند. از جمله مولفه های شناختی "برنامه افزایش شادی فردی" فوردایس (1977) نیز رشد افکار مثبت و خوش بینانه و کاهش احساسات منفی است.
3-اندوه روز نیامده را نخوردن و از روزی مقرر خداوندی خشنود بودن: حضرت علی (علیه السلام) می فرماید:
"ای فرزند آدم! اندوه روز نیامده را بر امروزت میفزا، زیرا اگر روزِ نرسیده از عمر تو باشد، خداوند روزی تو را خواهد رساند."(حکمت267)
در حکمت 379 نهج البلاغه نیز به چنین موضوعی اشاره شده است .
حضرت علی همچنین می فرماید: "... کسی که به روزی خدا خشنود باشد بر آنچه از دست رود اندوهگین نباشد..."(حکمت349)
کسی که باور دارد خداوند روزی رسان است و بنده خود را به حال خود وا نمی گذارد از هر آنچه از جانب خداوند به او می‌رسد، هر چند کم باشد، خشنود است و دغدغه خاطر معاش را ندارد؛ طبیعتا چنین فردی شادتر از کسی است که چنین باوری ندارد. از جمله مولفه‌های شناختی "برنامه افزایش شادی فردی" فوردایس تأکید بر زمان حال و انتظارات و آرزوهای پایین است.
توجه به فنا پذیری و دگرگونی حالات دنیا باعث می شود که فرد به دنیا و آن چه مربوط به آن است دلبستگی پیدا نکند و بنا بر این به خاطر چیزی از دنیا که بدست نمی آورد یا آنچه از آن که از دست می دهد چندان ناراحت نشود؛ درعین حال چنین فردی می داند که دنیا فراز و نشیب های بسیاری دارد و بعد از هر شدتی، فرجی است و بنا بر این از سختی ها و ناکامیهای زندگی دنیا بر آشفته نمی شود
4- عشق نورزیدن به دنیای حرام و دل کندن ازآن: حضرت علی(علیه السلام) در مورد تأثیر دنیاپرستی بر آدمی میفرماید:
"...هر کس به دنیای حرام عشق ورزید، درونش پر از اندوه شد... دل کندن از دنیا لذت بخش تر از اطمینان داشتن به آن است."( حکمت 367 )
نهج البلاغه فرد دنیاپرست را در برابر افسردگی و غم و اندوه آسیب پذیر دانسته و دنیاپرستی را عامل زمینه ساز افسردگی می داند(بوالهری و همکاران، 1386)... دلبستگی به دنیا و آنچه مربوط به آن است باعث می شود که فرد دائما حسرت چیزی از دنیا را بخورد که ندارد و یا نگران از دست دادن چیزی از دنیا باشد که از آن بهره مند است؛ روشن است که چنین فردی نمی تواند شاد باشد. در عوض کسی که محبت دنیا را از دل بیرون کرده و از آن دل کنده است ، چنین نگرانیهایی ندارد و می تواند از آنچه دارد لذت ببرد و در عین حال به آن دل نبندد.
اگر فرد متوجه باشد که راه دادن غم و اندوه به خود، منجر به پیری زودرس می شود و فرآیند آن را تسریع می کند و از طرفی باعث می شود که فرد مانند بسیاری ازپیران کم انرژی و بی حوصله باشد، به دلیل این که این حالات جسمی و روحی را نمی پسندد و از آن گریزان است، سعی می کند که با فرا روی دادن روش های ذکر شده خود را از اندوه ها جدا کرده و از غم و اندوه اجتناب کند.
منابع:
نهج البلاغه
بررسی دیدگاه غم و شادی در نهج البلاغه، اعظم مرادی
