بسم الله الرحمن الرحیم

راه دستیابی به زندگی شاد در کلام مولا

دستیابی به زندگی شاد قرین آرامش از آرزوها و آمال هر انسان در زندگی خود است. انسان ها همواره همه تلاش های مادی خود را به کار می بندند که به این حالت دست پیدا کنند. دریغ از اینکه در کنار تلاش مادی شبانه روزی اصول بسیار مهم دیگری وجود دارد که تا انسان آن ها را در زندگی خود پیاده نکند به این مهم دست نمی یابد. روایات اهل بیت انسان ها را در رسیدن به این مسیر یاری کرده و رهنمون هایی را برای همه آدمیان بیان فرموده اند.

 لذا در این مجال بر آن آمده ایم که سفارشات و توانمندی هایی که در مسیر رسیدن به این هدف را بیان کرده اند را تبیین نماییم.

1ـ از توان‌مندی‌های انسان که ثمره رشد آن در زندگی انسان‌ها دستیابی به زندگی شاد همراه با آرامش می‌باشد قناعت است. هنگامی‌که فرد به آنچه در زندگی در اختیار دارد، بسنده کرده و زندگی خود را با توجه به امکانات موجود سامان ‌دهد، سختی‌های بسیاری را از سر می‌گذراند و از فعالیت‌های طاقت فرسا، نگرانی از کمبودها، اظهار نیاز به دیگران و ... آزاد می‌شود؛ از این رو امام علی (علیه السلام) راحتی و آرامش را نتیجه قناعت به شمار آورده‌اند و می‌فرماید:

«ثَمرةُ القَناعةُ الراحَة» (شرح ابن أبی الحدید بر نهج البلاغه ،ج 20، ص 296)

ترجمه: آرامش نتیجه قناعت است.

اکتفا کردن انسان‌ها به امکانات موجود بسیاری از نگرانی‌ها را آدمی دور می‌سازد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) قناعت را عین راحتی دانسته و فرموده‌اند:

«الْقَنَاعَةُ رَاحَة» (مجلسى، محمد باقر ج 74، ص 183)

ترجمه: قناعت راحتی است.

2ـ در روایات و همچنین در متون روانشناسی خُلق نیکو از توان‌مندی‌هایی است که آن را عامل طهارت زندگی و نشاط آن برای انسان‌ها ذکر کرده‌اند. چنان که امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:

«لَا عَیْشَ أَهْنَأُ مِنْ‏ حُسْنِ الْخُلُق‏»(همان، ج 75، ص 348)

ترجمه: هیچ زندگانی گواراتر از زندگانی آمیخته با حُسن خلق نیست.

خُلق نیکو برای انسان زندگی سعادتمندانه‌ای قرین آرامش را تأمین می‌کند. رسول خدا در این زمینه می‌فرماید:

«لَوْ یَعْلَمُ‏ الْعَبْدُ مَا فِی حُسْنِ الْخُلُقِ لَعَلِمَ أَنَّهُ مُحْتَاجٌ أَنْ یَکُونَ لَهُ خُلُقٌ حَسَنٌ»(همان، ج 10، ص 369)

ترجمه: اگر انسان به پیامدهای خوش اخلاقی آگاه باشد، به خُلق خوش احساس نیاز می‌کند.

3ـ یکی دیگر از عوامل رسیدن به آرامش و و رهایی از اضطراب حُسن ظن در زندگی انسان‌ها است. ایجاد سوء ظن در زندگی انسان‌ها عامل اضطراب است. پیدایش این حالات باعث می‌شود تعادل روحی شخص از بین رفته و فرد دچار تنش می‌شود. او حرکات و رفتارهای دیگران را زیر نظر می‌گیرد تا با گمان بد خود آن‌ها را تفسیر کند. به دلیل اضطراب حاصل از بدگمانی، شخص در مقابله با حوادث، ضعیف و ناتوان می‌شود و آرامش خود را از دست می‌دهد. از آن‌جا که بدگمان، گفتار و کردار دیگران را با اهداف و اغراض زشت آلوده می‌بیند و نمی‌تواند آنان را خالی از غرض‌ورزی تصور کند، همواره در رنج و عذاب روحی به سر می‌برد و از این طریق شخصیت و زندگی او دچار اختلال می‌شود. این بیماری در میان روانشناسان به پارانوئید معروف است.(ایروین جی و دیگران, روان شناسی مرضی, ج 1, ص 510)

 بر اساس این بیماری، شخص بدگمان افکار تنش زا را در روان خود انبار می‌کند و در نتیجه این ذخیره ‌سازی زندگی مملو از تنش و ناآرامی برای خود رقم می‌زند.

امام علی (علیه السلام) می‌فرماید:

«مَنْ لَمْ یُحْسِنْ ظَنَّهُ اسْتَوْحَشَ‏ مِنْ‏ کُلِ‏ أَحَدٍ». (شرح آقا جمال خوانسارى، ج 5، ص 442)

ترجمه: کسی که گمانش نیکو نباشد و به دیگران بدگمان باشد، از هر کس وحشت می‌کند.

امام صادق (علیه السلام) از قول پیامبر (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید:

«أَحْسِنُوا ظُنُونَکُمْ بِإِخْوَانِکُمْ تَغْتَنِمُوا بِهَا صَفَاءَ الْقَلْبِ وَ نَمَاءَ الطَّبْعِ».

نورى، حسین ، ج 9، ص 145؛

ترجمه: به برادران خویش گمان نیک ببرید تا به این وسیله غنیمت ببرید صفای قلب و پاکی باطن را برای خویش.

بر همین معنا، در نامه امام علی (علیه السلام) به مالک اشتر نیز تأکید شده است:

«حُسْنُ الظَّنِّ بِرَعِیَّتِکَ فَإِنَّ حُسْنَ الظَّنِّ یَقْطَعُ عَنْکَ نَصَباً طَوِیلًا».(نهج البلاغه، نامه 53 )

ترجمه: پس رفتار تو چنان باید، که خوش گمانى رعیت برایت فراهم آید، که این رنج دراز را از تو مى‏زداید.

3ـ از جمله شاخص‌های مهم و توان‌مندی‌های انسان که نتیجه رشد آن رسیدن به آرامش می‌باشد، صبر و شکیبایی در زندگی و پایداری در برابر مشکلات است. به‌ طوری‌ که در برابر آن‌ها سست نشوند و از هم نپاشند و دچار یأس نگردند. خداوند بزرگ در بسیاری از آیات قرآن کریم ما را به صبر و شکیبایی سفارش فرموده است، از جمله در آیات زیر:

(یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ.) بقره/ 153:

اى کسانى‌که ایمان آورده‏اید، از شکیبایى و نماز یارى جویید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.

یا اینکه در آیه‌ای دیگر آمده است:

(لَتُبْلَوُنَّ فی‏ أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذىً کَثیراً وَ إِنْ تَصبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ.) آل عمران/ 186

ترجمه: قطعاً در مالها و جانهایتان آزموده خواهید شد، و از کسانى که پیش از شما به آنان کتاب داده شده و [نیز] از کسانى که به شِرک گراییده‏اند، [سخنان دل]آزار بسیارى خواهید شنید، و[لى] اگر صبر کنید و پرهیزگارى نمایید، این [ایستادگى] حاکى از عزم استوار [شما] در کارهاست.

همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) همواره به یارانش می‌آموخت که بیماری‌ها یا صدماتی که به آنان می‌رسد، در واقع آزمایش الهی است تا از این رهگذر بر درجات آن‌ها بیفزاید و گناهانشان را بزداید و برایشان ثواب بنویسد. این آموزه نبوی، عادت صبر و پایداری در برابر سختی‌های زندگی و تحمل مصایب آن را، با آرامش و رضایت خاطر و روحیه تسلیم در برابر قضای الهی در آنان تقویت می‌کرد.(نجاتی، محمد عثمان، حدیث و روانشناسی، ص 290)

منابع:

قرآن کریم

نهج البلاغه

شرح ابن ابی الحدید بر نهج البلاغه

شرح آقا جمال خوانساری

ایروین جی و دیگران, روان شناسی مرضی

نجاتی، محمد عثمان، حدیث و روانشناسی