بنا بر آموزه های اسلام، معیار رهبری جامعه حق ولایت است؛ از این رو خداوند این حق را برای اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و به خاطر فضیلت هایی که دارند، قرار داده است. از سویی نیز پیامبر صلی الله علیه و آله رعایت حقوق آنان را به امت نموده است و آنان را وصی خویش قرار داده است. اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله وارثان بر حق و نزدیک ترین خویشاوندان آن حضرت می باشند که وارثان تمام علوم و کمالات آن حضرت نیز می باشند؛ از این رو شایسته ترین افراد برای ولایت و وصایت می باشند. امام علی علیه السلام فرموده است:« لَهُمْ خَصَائِصُ حَقِّ الوِلایَةِ، وَ فِیهِمُ الوَصِیَّةُ وَالوِرَاثَةُ؛ ویژگی های حق ولایت برای آنان است و وصایت و وراثت پیامبر نیز در میان آنان است».(1)

مرجعیت دینی

برای امت اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله محور و مرجع جامعه اند. امام علی علیه السلام در این باره می فرماید: « وهذَا الْقُرْآنُ إِنَّمَا هُوَ خَطٌّ مَسْتُورٌ بَیْنَ الدَّفَّتَیْنِ، لاَ یَنْطِقُ بِلِسَان، وَلاَ بُدَّ لَهُ مِنْ تَرْجُمَان، وَإِنَّمَا یَنْطِقُ عَنْهُ الرِّجَالُ وَلَمَّا دَعَانَا الْقَوْمُ إِلَى أَنْ نُحَکِّمَ بَیْنَنَا الْقُرْآنَ لَمْ نَکُنِ الْفَرِیقَ الْمُتَوَلِّیَ عَنْ کِتَابِ اللهِ، وقَالَ اللهُ سُبْحَانَهُ: فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فی شَیْء فَرُدُّوهُ إِلَى اللهِ وَالرَّسُولِ(2)، فَرَدُّهُ إِلَى اللهِ أَنْ نَحْکُمَ بِکِتَابِهِ، وَرَدُّهُ إِلَى الرَّسُولِ أَنْ نَأْخُذَ بسُنَّتِهِ؛ فَإِذَا حُکِمَ بِالصِّدْقِ فِی کِتَابِ اللهِ، فَنَحْنُ أَحَقُّ النَّاسِ بِهِ، وَإِنْ حُکمَ بسُنَّةِ رَسُولِهِ فَنَحْنُ أَوْلاَهُمْ بِهِ؛ و این قرآن که کتابی نوشته شده است، ناطق و ترجمان می خواهد. کسانی از زبان قرآن باید سخن بگویند. وقتی دشمنان ما، ما را به حکمیت قرآن فراخواندند، ما از کتاب خدا رویگردان نشدیم. خداوند فرموده است: « اگر در چیزی نزاع کردید، به خدا و رسول برگردانید». باز گرداندن به خدا آن است که طبق قرآن حکم کنیم و باز گرداندن به رسول، تبعیت از سنت اوست. اگر صادقانه به قرآن حکم شود، ما شایسته ترینیم و اگر بر مبنای رسول خدا حکم شود، ما از همه مردم شایسته تر و نزدیک تریم».(3)

خاندان پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از آن جهت که از نظر علمی و تقوایی و فضایل در حد کمال هستند و نیز آیه تطهیر درباره آنان نازل شده است، محور مراجعات مردم قرار گرفته اند. برترین خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله از پاک ترین و نجیب ترین خاندان ها برخاسته است؛ خاندانی که همه امینان الهی از این دودمان برگزیده شده اند. امام علی علیه السلام در باین باره می فرماید:« عترت او بهترین عترت ها، خانواده او بهترین خانواده ها و شجره او بهترین شجره هاست».(4) همچنین آن حضرت بیان می کند که در خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله که از نسل مردان و زنانی پاک است، هیچ آلودگی و فسق و فجوری نیست:« لَمْ یُسْهِمْ فِیهِ عَاهِرٌ، وَلاَ ضَرَبَ فِیهِ فَاجِرٌ؛ در خاندان او نه زناکار و نه مردم بدکاره بوده و سهم داشته اند».(5) ارتباط با ملکوت از دیگر افتخارات دودمان رسالت این است که رسول خدا صلی الله علیه و آله که خاتم انبیا و برترین افریده خداست، از آنان است که به عنوان آخریم سفر الهی پیام خدا را به زمینیان رسانده و خاندانش محل فرود وحی و رفت و آمد فرشتگان بوده است: « ما شجره و درخت نبوت و محل و جایگاه رسالتیم؛ ما مرکز رفت و آمد فرشتگان و سرچشمه های علم و حکمتیم».(6)

اهل بیت علیهم السلام معیار حق اند و همراهی و هماهنگی، همسویی و تبعیت از آنان نشانه حق بودن دیگران است. هر که بخواهد مسیر حق را بپیماید و در جاده صلاح و رستگاری گام بردارد، باید از آنان تبعیت و پیروی کند: «ما محرمان و رازداران پیامبر و یاران راستین او و گنجینه داران و درهای علم اوییم. به هیچ خانه ای جز از درش وارد نمی شوند. هر از غیر در وارد شود، دزد نامیده می شود. آیات کریمه قرآن دربراه آنان نازل شده و ایشان گنجینه های علوم خدای رحمان اند. اگر سخن بگویند، راست گویند و اگر سکوت کنند، کسی بر آنان سبقت نمی گیرد».(7) امام در سخن دیگری در معرفی خاندان مطهر پیامبر صلی الله علیه و آله و معیار حق بودن آنان فرموده است: «اهل بیت، ستون های اسلام و پناهگاه های مردم اند. به وسیله آنان حق به قرارگاه اصلی خود بر می گردد و باطل از جای خود کنده و دور می شود و زبان باطل از ریشه قطع می شود».(8)

سرچشمه علم و حکمت

اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله سرچشمه علم و حکمت هستند که به وسیله آنان می توان حق وباطل را از یکدیگر تشخیص داد؛ زیرا علم اصلی نزد آنان است و سخن وسکوت شان و ظاهر و باطن شان به تمامه آیینه حق است: « پی بردن به این حقیقت را از اهلش بجویید؛ زیرا آنان (اهل بیت) حیات علم و مرگ جهل اند (دانش در سایه آنان زندهمی شود و جهالت می میرد). آنان کسانی هستند که حکم آنان شما را از علمشان آگاه می سازد و سکوت شان از منطق شان خبر می دهد و ظاهرشان گویای باطن شان است، نه با دین خدا مخالفت می کنند، نه در دین اختلاف پدید می آورند. قرآن در میان آنان گواهی صادق و ساکتی گویاست» .(9) 

چراغ هدایت

و برتر از همه اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله، چراغ فروزان هدایت انسان ها در کوره راه های تاریک زندگی هستند: « بِنَا اهْتَدَیْتُمْ فی الظَّلْمَاءِ، وَتَسَنَّمْتُمُ العلْیَاءَ وبِنَا انْفَجَرْتُم عَنِ السِّرَارِ؛ به سبب ما در تاریکی ها راه پیدا کردید و به اوج بلندی و قله رفعت فراز آمدید و از ظلمت شب به روشنای سپیده رسیدید».(10) اهل بیت علیهم السلام در همه فضایل سرآمد هستند و هیچ کسی با آنان برابری نمی کند: « لا یُقَاسُ بِآلِ مُحَمَّد(علیهم السلام) مِنْ هذِهِ الاُمَّةِ أَحَدٌ؛ هیچ کس از این امت، با خاندان رسالت قابل قیاس نیست».(11) برگزیدگان خدا یکی دیگر از ویژگی های خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله، برگزیده بودن آنان از سوی خداوند است که سبب دشنی قریش با آل پیامبر شده است: « وَ اللهِ مَا تَنقِمُ منّا قُریشٌ إلاّ أنَّ اللهَ اختَارَنَا عَلَیهِم فَاَدخَلنَاهُم فِی حَیِّزِنَا؛ به خدا سوگند، قریش از ما انتقام نمی جوید، مگر به خاطر اینکه خداوند ما را بر آنان برگزیده است، ولی [با این حال] ما آنان را در زمره خویش وارد کردیم».(12) اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله، معیار و ملاک نجات اند و تنها کسانی اهل نجات اند که مقتدایشان اهل بیت علیهم السلام باشد، به آنان چشم بدوزند و نه از آنان جلوتر حرکت کنند و نه عقب تر؛ بلکه پا به پای آنان و در خط و جهت آنان حرکت کنند. کسانی که در دنیا با اهل بیت علیهم السلام ارتباط معرفتی داشته باشند و این شناخت متقابل و قبول دو جانبه میان اهل بیت علیهم السلام و آنان باشد، در آخرت نیز از این ارتباط بهره خواهند برد و همین ارتباط نیز عامل نجات شان می شود.(13) 

  پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، خطبه 2.

2. نساء: 59.

3. نهج البلاغه، خطبه 125.

 4. همان، خطبه 94.

 5. همان، خطبه 214.

 6. همان، خطبه 109.

7. همان، خطبه 154.

8. همان، خطبه 239.

 9. همان، خطبه 147.

10. همان، خطبه 4. 11

11. همان، خطبه 2.

 12. همان، خطبه 33.

13. ر.ک: محدثی، جواد، درس هایی از نهج البلاغه 15، صص 36-27.