بسم الله الرحمن الرحیم

امام سجاد علیه‌السلام و نهضت‏خدمت رسانى

شهادت امام سجاد علیه السلام

قسمت دوم: آثار خدمت‏به خلق

 

 

از نگاه امام سجاد علیه السلام خدمت‏به خلق، هم اثر دنیایى دارد و در معادلات اجتماعى تاثیرگذار است و هم داراى آثار اخروى است. نمونه هایى از هر دو گروه را مرور مى‏کنیم.

الف: آثار خدمت در دنیا

یارى مردم

طبیعى‏ترین اثر خدمت، یارى مددجو و گیرنده خدمت است. امام سجاد علیه السلام مى‏فرمود: «در دنیا هیچ چیز یارى دهنده‏تر از نیکى به برادران نیست.» (5)

بقا و فزونى نعمت

«لینفق الرجل بالقصد و بلغه الکفاف و یقدم الفضل منه لآخرته. فان ذلک ابقى للنعمة و اقرب الى المزید من الله تعالى و انفع فى العاقبة; (6) انسان باید به مقدار اعتدال و به قدر کفاف خرج کند و زیادى‏اش را براى آخرت بفرستد. زیرا چنین رفتارى باعث‏بقاى بیشتر نعمت گشته و به فزونى نعمت از جانب خدا نزدیک‏تر و در عاقبت‏سودمندتر است.»

آقایى و بزرگى در دنیا

«سادة الناس فى الدنیا الاسخیاء و سادة الناس فى الآخرة الاتقیاء; (7) سروران مردم در دنیا، سخاوتمندان و در آخرت، پرهیزگاران هستند.»

«گرامى‏ترین انسانها نزد مردم، کسى است که زیاد خیرش به آنها برسد و نیازى به آنها نداشته باشد و...» (8)

سرور قلبى خدمت رسان

«الکریم یبتهج‏بفضله و اللئیم یفخر بملکه; (9) شخص کریم با بخشندگى خود شادمان است و فرومایه به ثروتش مى‏بالد.»

سروران مردم در دنیا، سخاوتمندان و در آخرت، پرهیزگاران هستند.»

ب: آثار خدمت در آخرت و نتایج معنوى

امام سجاد علیه السلام در روایاتى متعدد به آثارى چون: افزایش درجه خدمت رسانان در آخرت (10)، آمرزش گناهان (11)، یاور روز تنگدستى (قیامت) (12)، مقامات و قصرهاى بهشتى (13)، پوشش در آخرت (14) و... (15) تصریح مى‏کند.

جهت اختصار، تنها به روایتى از آن حضرت که شرح جامع از آثار اخروى خدمت را بیان مى‏نماید، توجه مى‏کنیم: ابوحمزه ثمالى از امام على بن الحسین علیه السلام چنین نقل کرد:

شهادت امام سجاد علیه السلام

«من قصى لاخیه حاجة فبحاجة الله بدا... ; کسى که یک حاجت‏برادرش را برآورد خداوند صد حاجت او را برآورد. کسى که اندوهى را از دل برادرش بردارد، خداوند اندوه روز قیامت را از او برطرف سازد; هر قدر هم که زیاد باشد. و هر کس برادرش را که در مقابل ستمکار قرار گرفته است، یارى دهد، خدا او را هنگام عبور از صراط یارى مى‏کند، در وقتى که قدمها مى‏لغزد. و کسى که به دنبال نیاز برادر مؤمنش برود و با برآوردن حاجتش او را شاد کند، چنان است که رسول خدا را مسرور کرده است. و هر کس او را سیراب کند، خدا او را از شراب سر به مهر بهشتى سیراب مى‏سازد. و هر کس گرسنگى او را با طعام برطرف کند، خدا او را از میوه‏هاى بهشتى سیر مى‏کند. و هر کس برهنگى او را بپوشاند خدا او را با جامه‏هاى زربافت و حریر مى‏پوشاند. و اگر با اینکه برهنه نیست، او را لباسى بپوشاند، پیوسته در حفظ خدا است تا هنگامى که نخى از آن جامه بر تن او باشد. و کسى که کار مهم برادرش را کفایت کند، خداوند پسران بهشتى را خدمتگزار او مى‏سازد. و کسى که او را بر مرکبى سوار کند، خدا او را در قیامت‏بر ناقه‏اى بهشتى سوار مى‏کند که فرشتگان به آن مى‏بالند. و هر کس مؤمنى را هنگام مردنش دفن کند، گویا او را از ولادت تا مرگ پوشانده است. و هر کس او را همسرى دهد که مایه انس و آرامش باشد، خداوند براى او در قبر مونسى به شکل محبوب‏ترین افراد خانواده‏اش قرار مى‏دهد. و کسى که برادر مؤمن بیمارش را عیادت کند، فرشتگان دور او را مى‏گیرند و دعا مى‏کنند تا وقتى که از آنجا بیرون رود و به او مى‏گویند: «خوشا به حالت و بهشت گوارایت!» به خدا سوگند برآوردن حاجت مؤمن در پیشگاه خدا محبوب‏تر از دو ماه روزه پى در پى با اعتکاف آن دو ماه در ماه حرام است.» (16)

چنان که مشاهده مى‏شود، امام سجاد علیه السلام در شرح آثار معنوى و اخروى خدمت‏به مؤمن، انواع متنوعى از خدمت را هم برشمرده است; از خدمت مالى تا آبرویى و از خدمت روحى تا غریزى و این، نشانگر آن است که خدمت در تمام ابعاد آن مورد توجه است و تنها در امور اقتصادى و کمکهاى مادى به نیازمندان خلاصه نمى‏شود.



 5. همان.

6. تحلیلى‏اززندگانى‏امام‏سجاد علیه السلام، قرشى، ج‏2، ص‏218.

7. تحف العقول، ص 409.

8. احتجاج طبرى، ص 174 (یک جلدى).

9. اعلام الدین، ص 299.

10 تا 15. زندگانى امام زین العابدین علیه السلام، مقرم، به ترتیب: ص 226، 274، 271، 275، 269 و 245. که به ترتیب از: تفسیر برهان، ج 1، ص 44، وافى، ج 3، ص 88، مشکاة الانوار، ص 233، لئالى الاخبار، ص 214، مشکاة الانوار، ص 224 و حلیة‏الاولیاء، ج 3، ص 159 نقل کرده است.

16. ثواب الاعمال و عقاب‏الاعمال، ص 325.